Po wejściu obwodu nr IV, czyli późniejszego powiatu górowskiego, w skład państwa polskiego w 1945 r. rozpoczęło się tworzenie wielu instytucji zaspokajających potrzeby przybywającej tu ludności polskiej, wśród nich były przedsiębiorstwa handlowe, bez których normalne życie nie było możliwe. W pierwszych latach inicjatywa otwierania sklepów należała przede wszystkim do osób prywatnych.

Najbujniej handel prywatny rozwinął się w 1947 roku. 1 marca 1946 r. w Górze Śląskiej funkcjonowały 92 przedsiębiorstwa handlowe, w większości sklepy, na terenie powiatu zaś 52, też w większości sklepy (patrz poniższa tabela)[1].

W Górze działały następujące przedsiębiorstwa: spożywcze, owoce, jarzyny – 31, piekarnie – 11, masarnie i wędliniarnie – 10, restauracje i bary – 12, sklepy bławatne, galanteria, konfekcja, tekstylia – 8, żelazo, artykuły żelazne, narzędzia rolnicze itp. – 2, elektrotechnika, radio – 1, składy opałowe – 1, komisy – 1, drogeria i kosmetyka – 2, apteki – 1, hotele – 1, kawiarnie i cukiernie – 7, obuwie, skóry, artykuły szewskie – 2, papier i księgarnia – 2[2].

 

Prywatne przedsiębiorstwa handlowe (1 marca 1946 r.)

 

	Czernina	Luboszyce	Psary	Rudna Wielka	Siciny	Stara Góra	Wąsosz	Razem
Spożywcze, owoce,jarzyny	5	1	1	1	3	2	8	21
Piekarnie	2	1		1	4	1	4	13
Masarniei wędliniarnie	3				1		2	6
Restauracjei bary	4			1	1	2	2	10
Kawiarniei cukiernie							1	1
Domynoclegowe i zajazdy				1				1
	14	2	1	4	9	5	17	52
Źródło: APW: SP Góra Śląska 264 s. 124, 126-131

W grudniu 1946 roku liczba przedsiębiorstw handlowych wzrosła do 124[3]. 1 lipca 1947 r. było ich 121, a 1 października tego roku – 131, miesiąc później, czyli 1 listopada 1947 r., nadal tyle samo[4]. 1 stycznia 1948 r. można zaobserwować już spadek – 97[5].

Mimo początkowego rozwoju prywatnych przedsiębiorstw handlowych ich położenie nie było najlepsze. Tak je charakteryzowano na początku 1946 r.: „Sytuacja handlu prywatnego na terenie powiatu w ostatnim czasie znacznie się pogorszyła. Spowodowane to jest wielkimi trudnościami zdobywania artykułów pierwszej potrzeby do poszczególnych sklepów jak również i wysokość wyznaczonych podatków przez poszczególne instytucje państwowe powodują dobrowolne likwidowanie prywatnych przedsiębiorstw handlowych. Rozwijająca się spółdzielczość na terenie powiatu jest również w pewnej mierze czynnikiem hamującym rozwój prywatnego handlu.” [6]

Handlowanie było też trudne z powodu istnienia różnych ograniczeń. Część towarów była reglamentowana z cenami ustalonymi odgórnie, można je było nabywać na karty aprowizacyjne (zaopatrywano w nie większą część ludności miejskiej); część towarów można było kupić na wolnym rynku. Niezależnie od stosowania kart aprowizacyjnych pracownicy mogli dostawać część wynagrodzenia w naturze. Dodatkowo wprowadzono ograniczenia cenowe w postaci cen maksymalnych[7].

Nie wiemy, kiedy wprowadzono w powiecie górowskim karty aprowizacyjne. Pierwsze informacje o ich wydaniu ludności pochodzą z 4 grudnia 1946 r. i dotyczą października i listopada 1946 r.[8]

W listopadzie 1946 r. wydano „dla miasta  i wsi” karty aprowizacyjne: kategorii I – 3083, kategorii II – 828, kategorii III – 123, kategorii IR – 6787, kategorii IIR – 98, kategorii D1 – 842, kategorii D2 – 1780, kategorii C – 425, kategorii M – 725, razem 14691. W kategorii I górowianie mogli kupić – 1 konserwę mięsną i 8,5 kg chleba, w kategorii II – 1 konserwę mięsną i 6,5 kg chleba, w III kategorii – 5 kg chleba, w kategorii IR – 0,3 kg chleba, w kategorii C – 4 kg chleba, w kategorii M – 18 pudełek mleka skondensowanego. Ponadto za październik „wydano” w listopadzie: w kategorii I – 0,4 kg soli, 1 konserwę mięsną, 1 kg słoniny, 0,5 kg marmelady, 1 pudełko kg soku owocowego, 1 kg kaszy; w kategorii II – 0,40 kg soli, 1 konserwę mięsną, 0,75 kg słoniny, 0,5 kg marmelady, 1 pudełko soku owocowego, 0,5 kg kaszy, w kategorii IR – 030 kg soli, 1 kg śledzi, 1 pudełko soku owocowego, 0,5 kg margaryny, 0,5 kg kaszy, w kategorii IIR – 0,20 kg soli, 0,25 kg śledzi, 1 pudełko soku owocowego, w kategorii D1 i D2 – 2 kg mąki z UNRRA, 1 sztukę czekolady, 0,5 kg sera pełnotłustego, w kategorii C – 0,5 kg śledzi, 0,25 kg słoniny, w kategorii M – 0,25 kg słoniny i 6 pudełek mleka skondensowanego[9].

Początkowo ludność zaopatrywała się z zapasów znajdujących się na terenie powiatu, ale od października 1945 r. – i w kolejnych miesiącach – ceny poszły w górę, zwłaszcza artykułów żywnościowych. Wpływ na to miało wiele czynników jednym z nich była konieczność sprowadzania ich z zewnątrz po cenach rynkowych.

W tym samym czasie (1 marca 1946 r.) działały placówki handlu spółdzielczego i państwowego: spółdzielnia spożywców w Czerninie, Samopomoc Chłopska i Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa w Wąsoszu, Spółdzielnia Spożywców w Sicinach oraz składnica Związku Gospodarczego „Społem”, Samopomoc Chłopska, Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa, Spółdzielnia Spożywców, młyn, mleczarnia – wszystkie w Górze Śląskiej[10].

1 lipca, 1 października i 1 listopada 1947 r. odnotowano istnienie 12 spółdzielczych przedsiębiorstw handlowych i ani jednego państwowego[11]. 1 stycznia 1948 r. liczba przedsiębiorstw spółdzielczych zmniejszyła się do 11[12].

1 września 1945 r. uruchomiono w Górze składnicę „Społem” Związku Gospodarczego Spółdzielni RP. Jej organizatorem a potem kierownikiem był Jan Godlewski[13].

Pierwszą spółdzielnią, która powstała w Górze, była Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa „Rolnik”; w dokumentach występuje też jako Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa[14]. Utworzono ją 8 września 1945 r.[15]

Zebranie z udziałem 21 osób rozpoczęło się o godz. 15.00 w lokalu PPS przy ul. Żeromskiego.  Jako pierwszy głos zabrał Leon Kostecki. Do prezydium wybrano Aleksandra Jarockiego jako przewodniczącego, Kazimierza Kuczyńskiego i Feliksa Gołębiowskiego jako asesorów, sekretarzem został Kazimierz Rosołowski. L.Kostecki wygłosił referat o celach i zadaniach spółdzielni. „Przyszła Spółdzielnia ma zaopatrywać rolników we wszelkie narzędzia i maszyny rolnicze, nawozy sztuczne […], opał, materiały do remontów gospodarstw, nasiona i inne, zaś ma skupywać wszelkie produkty rolne od rolników.”

Zatwierdzono statut i uchwalono wysokość udziału na 100 zł, które należało wpłacić w ciągu miesiąca, oraz ustalono wielkość wpisowego na 10 zł. 20 osób podpisało deklaracje członkowskie.

Do rady nadzorczej wybrano Augusta Herbsta, Henryka Fietkiewicza, Antoniego Metynowskiego, Feliksa Gołębiowskiego, Aleksandra Jarockiego, ks. Kazimierza Białowąsa, zastępcami członków zostali: Kazimierz Kuczyński, Marian Byczek i Marian Opuchlik.

Zebrani postanowili o przystąpieniu spółdzielni do „Społem” Związku Gospodarczego Spółdzielni RP.

29 września 1945 r. na posiedzeniu rady nadzorczej wybrano Józefa Drzazgę na stanowisko przewodniczącego. Był on jednym z założycieli Spółdzielni Rolniczo-Handlowej.

Utworzenie spółdzielni odbiło się echem w prasie. 17 października 1945 r. „Głos Wielkopolski” w rubryce „Z życia Ziem Zachodnich” zamieścił notatkę na ten temat.

Porównanie protokołu zebrania (streszczonego wcześniej) i notatki pokazuje pewne różnice w przedstawieniu przebiegu obrad.

Ta notatka jest pierwszym lub jednym z pierwszych śladów obecności Góry w polskiej prasie powojennej.

Wówczas żaden tytuł prasowy w Górze nie wychodził. Ludzie czytali prasę nadsyłaną z Poznania (zapewne „Głos Wielkopolski”) i Łodzi. Starosta czynił zabiegi, żeby prenumerowano dolnośląskiego „Pioniera”[16]. Dopiero w styczniu 1946 r. na terenie powiatu (właściwie jeszcze obwodu nr IV) powstały 3 placówki sprzedaży prasy codziennej i zorganizowano kolportaż uliczny[17].

25 września 1945 r. powstała spółdzielnia spożywców „Dźwignia”. Przystąpiła ona do „Społem” Związku Gospodarczego Spółdzielni Rzeczypospolitej Polskiej. 1 października 1945 r. rozpoczęła działalność. Początkowo uruchomiła dwa sklepy – spożywczy i tekstylny. Terenem działania była Góra i powiat[18].

Pierwsze walne zgromadzenie odbyło się – nie znamy jego daty – w lokalu przy ul. Żeromskiego. Spotkaniu przewodniczył Jan Godlewski. Wybrano radę nadzorczą składającą się z siedmiu członków: Klemensa Gołębskiego, Feliksa Gołębiowskiego, Leona Kosteckiego, Wojciecha Leciejewskiego, Konstantego Mieczkowskiego i Donata Wojniusza[19].

W połowie sierpnia 1946 r. spółdzielnia miała 258 członków, zarząd tworzyli: Feliks Gołębiowski – przewodniczący, Erazm Piesiewicz – sekretarz, Marian Kasprzak – skarbnik, w radzie nadzorczej byli: Klemens Gołębski – przewodniczący, Donat Wojniusz, Wojciech Leciejewski, Leon Kostecki, Konstanty Mieczkowski, Michał Lenartowicz[20].

W październiku 1946 r. spółdzielnia miała 295 członków, zarząd pozostał ten sam, ale zmienił się skład rady nadzorczej: Klemens Gołębski – przewodniczący, Tadeusz Lewandowski, W. Hanus, Donat Wojniusz, Konstanty Mieczkowski, Michał Lenartowicz[21].

2 października 1945 r. w Górze zorganizowano Powiatowy Związek Samopomocy Chłopskiej. W skład zarządu weszli: Czesław Szczepański – prezes, Antoni Metynowski, Aleksander Nowak, Franciszek Skalski, Antoni Nikiel, Antoni Kamraj, Tadeusz Luteki Stanisław Kubacki – członkowie[22].

Jego powstanie spotkało się z cierpką uwagą starosty: „W pierwszych dniach okresu sprawozdawczego [styczeń 1946 r.] ukonstytuował się tu Zarząd Powiatowy Zw. Samop. Chł.” – Sprawozdanie starosty więc podważa wcześniej podaną datę. – „Na uwagę zasługuje okoliczność, że do zarządu tego weszli ludzie, którzy najmniej mają styczność ze wsią i niedostatecznie oceniają braki i potrzeby ludności wiejskiej (restaurator, fryzjer, robotnik młynarski i tp.). Pocieszam się tym, że zarząd ten jest czasowy i w czasie właściwym postaram się, żeby weszli tu ludzie ofiarni, pracowici, uspołecznieni i ze środowiska wiejskiego.” [23]

Wiosną 1946 r. nadal narzekał na zarząd powiatowy: „Praca w terenie nie idzie tak, jak tego wymaga potrzeba, bo zarząd powiatowy obsadzony jest w przygniatającej mierze przez osoby, które nie są przygotowane do pracy na terenie rolnictwa, gdyż z życiem rolniczym nie miały żadnych styczności. Na podstawie moich spostrzeżeń dochodzę do pewnika, że tego rodzaju ludzie mają na widoku interesy własne, a nie cele i zadania związków i do ludzi tych nie mają wielkiego zaufania ogniwa organizacyjne, powstałe w obwodzie. Zwracałem uwagę kompetentnych czynników na potrzebę bezzwłocznego zreorganizowania zarządu powiatowego i wciągnięcia do pracy ludzi z powiatu, którzy mają zaufanie i przygotowani są do pełnego wywiązania się z przyjętych na siebie obowiązków społecz-
nych.” [24]

W kolejnych miesiącach organizowano gminne Związki Samopomocy Chłopskiej: listopad 1945 r. – Luboszyce, Siciny i Rudna Wielka, styczeń 1946 r. – Stara Góra, luty 1946 r. – Góra. Niejasna z powodu dwuznacznego zapisu jest data powstania spółdzielni w Wąsoszu – listopad lub grudzień 1945 r.[25]

Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Górze Śląskiej została zarejestrowana 21 listopada 1946 r. przez sąd okręgowy w Głogowie z siedzibą w Nowej Soli. GS’y są już nieco zapomniane, więc warto przedstawić przedmiot ich działalności. W postanowieniu o rejestracji sąd tak go określił: „Celem Spółdzielni jest zaspakajanie wspólnymi siłami materialnych i kulturalnych potrzeb swoich członków przez prowadzenie – wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw własnych i dzierżawionych z zakresu produkcji i przemysłu rolnego, handlu rolnego, hurtowego i detalicznego oraz kredytu na rachunek własny i członków, prowadzi przedsiębiorstwa:
(1. obsługujące technicznie gospodarstwa zrzeszone, (2. przerobu produkcji rolniczej zrzeszonych, (3. o własnej produkcji, oparte na zagospodarowaniu resztówek, (4. organizujące pracę zrzeszonych, (5. zaopatrujące zrzeszonych; organizuje różne przedsięwzięcia o charakterze kulturalno-oświatowym i podnosząc poziom życia towarzyskiego i kulturalnego wsi polskiej, urządza gospodarstwa pokazowe, prowadzi akcję zmierzającą do podniesienia poziomu zdrowotnego wsi, współdziała z władzami państwowymi i samorządowymi w dziele podnoszenia poziomu gospodarczego, kulturalnego i zdrowotnego mas chłopskich. Spółdzielnia może prowadzić działalność gospodarczą również z nieczłonkami.” [26]

Udział wynosił 100 zł. Połowę trzeba było wpłacić przy wstąpieniu, resztę w dwu kwartalnych ratach[27].

12 sierpnia 1946 r. GS „Samopomoc Chłopska” w Górze miała 35 członków i 36 zadeklarowanych udziałów. W skład zarządu wchodzili: Anatol Molicki – przewodniczący, Antoni Metynowski – zastępca, Czesław Szczepański, Adam Góral i Franciszek Kaczmarek – członkowie, a członkami rady nadzorczej byli: Antoni Kamraj, Michał Mycka, Antoni Nikiel, Tadeusz Lutek, Aleksander Nowak, Franciszek Skalski, Józef Radomski i Stanisław Kubacki[28].

W 1947 r. władze komunistyczne rzuciły hasło „bitwy o handel”, winiąc prywatne przedsiębiorstwa handlowe o spekulację, celem była nacjonalizacja handlu. Wiosną 1947 r. gminne spółdzielnie podporządkowano Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”[29]. Zmniejszyła się liczba prywatnych sklepów, ale tylko nieznacznie zwiększyła się liczba sklepów państwowych czy spółdzielczych. W powiecie górowskim w 1949 r. funkcjonowały 54 sklepy (na wsi 28, w mieście 26), z tego 18 sklepów prywatnych (na wsi 9, w mieście 9); w 1955 r. – już tylko jeden sklep prywatny (żelazny) w Górze[30].

18 grudnia 1948 r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie Spółdzielni Spożywców „Dźwignia” w celu połączenia funkcjonujących spółdzielni w jedną całość pod nazwą Powszechnej Spółdzielni Spożywców. Ograniczono jej teren działania do Góry i gromady Kajęcin. Sklepy spółdzielcze działające poza nim przejął Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”[31]. Do nich należały placówki Spółdzielni Rolniczo-Handlowej, połączone 12 maja 1948 r. z PZGS’em[32].

19 grudnia 1948 r. dokonano wyboru rady nadzorczej PSS: Franciszek Baczun, Jadwiga Chalimoniuk, Rozalia Włoch, Władysław Marek, Kazimierz Prusiewicz, Zbigniew Bobowski, Ludwik Widłacz, Andrzej Gronowski i Stanisław Hermanowicz. Z kolei rada nadzorcza wybrała zarząd: Józef Grodecki – prezes, Jan Podczaski – sekretarz, Stefan Aleksandrowicz – skarbnik. Wówczas „Społem” posiadało 4 sklepy i masarnię. Liczyło 256 członków[33].

Wobec problemów nauczycieli w zaopatrzeniu w artykuły pierwszej potrzeby zarząd oddziału ZNP 30 marca 1946 r. przejął od Inspektoratu Szkolnego referat aprowizacyjny, a magazyny umieścił w lokalu związkowym[34]. Przeorganizowano go w spółdzielnię „Samopomoc Nauczycielska”. Jej udziałowcami byli prawie wszyscy nauczyciele z powiatu. Zajmowała ona lokal w budynku użytkowanym przez Inspektorat Szkolny.

„Samopomoc Nauczycielska” przynosiła dochody, toteż w lipcu 1947 r. mogła uruchomić księgarnię „Oświata”. Jej kierownikiem był Ludwik Lach. Rozwój księgarni zmusił ZNP do zakupu nowego lokalu przy ul. Bieruta (obecnie Piłsudskiego).

W 1949 r. spółdzielnię „Samopomoc Nauczycielska” przejęła Powszechna Spółdzielnia Spożywców a księgarnię – „Dom Książki”[35].

Mirosław Żłobiński

Pierwodruk: „Kwartalnik Górowski” 2013 nr 43 s. III-XII, il.

Część informacji wykorzystanych z tym artykule pochodzi od Józefa Drzazgi. Urodził się on 27 maja 1915 r. we Lwowie. Szkołę powszechną ukończył w Sasowie, a szkołę średnią we Lwowie. Działał w konspiracji. Po wojnie osiedlił się w Górze. Od września 1945 r. do 1953 r. pracował w handlu jako kierownik handlowy w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej (1945-1948) i w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Górze (1948-1953). Następnie przeniósł się do Nysy.

Wykaz zakładów przemysłowo-handlowych czynnych w Górze Śląskiej sporządzony dnia 30 września 1946 r.

 

L.p.	Nazwisko i imię właściciela zakładu	Rodzaj zakładu	Adres
1,	Adamkiewicz	Restauracja	Pl. Wolności
2.	Andruszkiewicz Antonina	Sklep spożywczy	Stalina
3.	Bartkowiak Franciszek	Rzeźnictwo	Głogowska
4.	Bukowa Apolonia	Sodowiarnia	Kęcin
5.	Bątkiewicz Jan	Restauracja	Stalina
6.	Birecki Leon	Sklep skórzany	Głogowska
7.	Bednarz Józef	Sklep spożywczo-kolonialny	Pl. Wolności
8.	Borzym Stanisława	Sklep spożywczo-kolonialny	Osóbki-Morawskiego
9.	Butkiewicz Anna	Sklep spożywczy	Stalina
10.	Burgier Ludwik	Sklep bławatny	Głogowska
11.	Bujdarz Kazimierz	Wytwórnia wód gazowanych	Roli-Żymierskiego
12.	Bratek Tadeusz	Sklep spożywczo-kolonialny	Głogowska
13.	Budzko Bronisława	Sprzedaż lodów	Kęcin
14.	Brzozowska Jadwiga	Sklep spożywczy	Starogórska
15.	Ciechanowski Henryk	Sosowiarnia	Osóbki-Morawskiego
16.	Cieślak Leonard	Rzeźnictwo	Starogórska
17.	Czekała Barbara	Pralnia chemiczna	Osóbki-Morawskiego
18.	Czarnucki Karol	Sklep skórzany	Pl. Wolności
19.	Czepieluch Ludwik	Sklep skórzany	Stalina
20.	Downar Antoni	Sklep spożywczy	Starogórska
21.	Dragan Franciszek	Sklep spożywczy	Starogórska
22.	Dynowski Franciszek	Olejarnia	Starogórska
23.	Drożdżewski Kazimierz	Piekarnia	Głogowska
24.	Spółdzielnia „Dźwignia”	Spółdzielnia Spożywców	Osóbki-Morawskiego
25.	Farfał Michał	Rzeźnictwo	Głogowska
26.	Fietkiewicz Henryk	Magiel	Osóbki-Morawskiego
27.	Gan Józef	Piekarnia	Kęcin
28.	Gawraczyński Henryk	Restauracja	Głogowska
29.	Gączowska Antonina	Restauracja	Bieruta
30.	Grabowski Bolesław	Sklep żelazny	Pl. Wolności
31.	Zeczycki Bogdan i Guzowska Zofia spółka akcyjna	Sklep tytoniowy	P. Wolności
32.	Ilin Joanna	Sklep spożywczy	Stalina
33.	Imbrych Antoni	Sklep spożywczy	Bieruta
34.	Jackiewicz Mieczysław	Galanteria i manu. [?]	Osóbki-Morawskiego
35.	Jakubowska Anna	Sklep spożywczy	Bieruta
36.	Janowski Jan	Zakład instalatorstwa	Bieruta
37.	Kaczmarkówna Seweryna	Sklep galanteryjny	Bieruta
38.	Kasperski Antoni	Rzeźnictwo	Bieruta
39.	Kasperski Franciszek	Sodowiarnia i restauracja	Głogowska
40.	Kapała Antoni	Piekarnia	Żeromskiego
41.	Kawałkowski Władysław	Rzeźnictwo	Stalina
42.	Kluczka Bernard	Sklep towarów mieszanych	Starogórska
43.	Kortylak Leon	Piekarnia	Głogowska
44.	Kozłowski Paweł	Sklep spożywczo-kolonialny	Bieruta
45.	Krzyżostaniak Bronisław	Sklep konfekcyjny i bławatny	Bieruta
46.	Kilarski Franciszek	Rzeźnictwo	Pl. Wolności
47.	Kulczyńska Maria	Restauracja	Głogowska
48.	Książkowa Adolfina	Kiosk	Pl. Wolności
49.	Kusz Antoni	Ogrodnictwo	Kościuszki
50.	Lachowicz Anna	Restauracja	Dworcowa
51,	Leśkiewicz Józefa	Sklep warzywny	Pl. Wolności
52.	Lewandowski Tadeusz	Księgarnia	Bieruta
53.	Łagocka Weronika	Konfekcja	Bieruta
54.	Łaszczewski Jan	Restauracja	Tylna
55.	Łoś Zofia i Olczak Aurela	Sklep spożywczo-kolonialny	Bieruta
56.	Łubgan Julian	Piekarnia	Pl. Wolności
57.	Mazur Józef	Sklep spożywczy	Starogórska
58.	Mituła Zofia	Bufet restauracja	Dworzec
59.	Murszewski Jan	Galanteria	Bieruta
60.	Mycyk Elżbieta	Galanteria	Osóbki-Morawskiego
61.	Parchimowicz Alfons	Komis	Osóbki-Morawskiego
62.	Ogorzelski Szczepan	Piekarnia	Osóbki-Morawskiego
63.	Okręgowa Mleczarnia	Sklep nabiału	Osóbki-Morawskiego
64.	Osińska Helena	Sklep spożywczo-kolonialny	Osóbki-Morawskiego
65.	Orłowski Czesław	Sklep spożywczo-kolonialny	Osóbki-Morawskiego
66.	Paduch Andrzej	Sklep żelazny	Bieruta
67.	Pastyka Zdzisław	Drogeria	Pl. Wolności
68.	Państwowy browar	Browar	Roli-Żymierskiego
69.	Pławiński Henryk	Sklep spożywczo-kolonialny	Pl. Wolności
70.	Popławski Ludwik	Sklep spożywczo-kolonialny	Bieruta
71.	Parszukowa Katarzyna	Sklep towarów mieszanych	Stalina
72.	Majewski Szczepan	Rzeźnictwo	Stalina
73.	Radojewski Józef	Rzeźnictwo	Bieruta
74.	Rolny Adam	Sklep warzywny	Osóbki-Morawskiego
75.	Ryłówna Jadwiga	Sklep spożywczy	Bieruta
76.	Rzempołuch Władysław	Zakład Elektro-techniczny	Bieruta
77.	Rzempołuch Janina	Sklep komisowy	Bieruta
78.	Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa	Spółdzielnia spożywców	Głogowska
79.	Ratajczak Antoni	Hurtownia piwa	Pl. Wolności
80.	Rosołowski Kazimierz	Rozlewnia piwa	Roli-Żymierskiego
81.	Ruryłowa Stefania

i Sajdowska IrenaSklep galanteryjnyBieruta82.Samołyk ZofiaKawiarniaBieruta83.Serafinowicz JaninaSodowiarniaStarogórska84.Sibilak LudwikRzeźnictwoBieruta85.Skiba AntoniDrukarnia państwowaBieruta86.Skopowski JanSklep spożywczo-kolonialnyStarogórska87.Sowińska StanisławaSklep tytoniowyBieruta88.SpołemHurtowniaSpółdzielcza89.Stambrowska i Pecha HelenaHurtowniaBieruta90.Styczyński JanRzeźnictwoKościuszki91.Sudnik StanisławaSklep spożywczo-kolonialnyStarogórska92.Szczepański CzesławKawiarnia i restauracjaBieruta93.Sznigier PaulinaSklep spożywczyGłogowska94.Sznitzer AntoniPiekarniaPl. Wolności95.Samopomoc ChłopskaSpółdzielnia spożywcówBieruta96.Sadowska MariaSklep towarów mieszanychOsóbki Morawskiego97.Stepan WładysławRzeźnictwoOsóbki-Morawskiego98.Tołkacz WacławSklep kolonialnyBieruta99.Włodarczyk WalentyPiekarniaStarogórska100.Wojciechowski JanRestauracjaGłogowska101.Wołczyńska ZofiaKsięgarnia i czytelniaBieruta102.Woźniak JadwigaSklep spożywczyStalina103.Wróblewska MariaSklep spożywczyOsóbki-Morawskiego104.Zamkowski StanisławSklep spożywczyGłogowska105.Zarzycka ZofiaGalanteria i konfekcjaPl. Wolności106.Zdrojewska HelenaKawiarnia i restauracjaOsóbki-Morawskiego107.Zieliński JanSklep spożywczyRoli-Żymierskiego

Źródło: Archiwum Państwowe we Wrocławiu: Starostwo Powiatowe Góra Śląska 265 s. 3-6.

 

Obecne nazwy ulic:

Bieruta – Piłsudskiego

Osóbki-Morawskiego – Armii Krajowej

Roli-Żymierskiego – Podwale

Spółdzielcza – Poznańska

Stalina – Wrocławska

Pl. Wolności – Pl. Bolesława Chrobrego

Kęcin – Kajęcin

 

[1] APW: SP Góra Śląska 264 s. 124-125.

[2] APW: SP Góra Śląska 264 s. 125.

[3] APW: SP Góra Śląska 251 s. 33. Wg „Charakterystyki powiatu Góra Śląska: materiały statystyczne i opisowe” (Góra Śląska 1956 s. 63) na rok 1947 przypada szczytowy punkt rozwoju handlu prywatnego. Miały funkcjonować bowiem 63 sklepy, z tego 9 w Czerninie i w Wąsoszu, 13 przypadało na resztę wsi.

[4] APW: SP Góra Śląska 251 s. 171 („Sprawozdanie z działalności Referatu Przemysłu i Handlu Starostwa Powiatowego w Górze Śląskiej za miesiąc wrzesień 1947 r.”, s. 170-171); SP Góra Śląska 251 s. 205 („Sprawozdanie z działalności Referatu Przemysłu i Handlu Starostwa Powiatowego w Górze Śląskiej za miesiąc wrzesień 1947 r.”, s. 204-205).

[5] APW: SP Góra Śląska 252 s. 53.

[6] APW: SP Góra Śląska 226 s. 33 („Sprawozdanie Obwodowych Referentów Aprowizacji i Handlu na zjazd w dniu 25 i 26 lutego 1946 r.” z 24 lutego 1946 r., s. 31-34).

[7] Jezierski A., Petz B.: Historia gospodarcza Polski Ludowej 1944-1985, Warszawa 1988 s. 75-77.

[8] APW: SP Góra Śląska 97 s. 196 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc listopad 1946 r. z terenu powiatu Góra Obwodu Nr IV” z 4 grudnia 1946 r.; s. 195-199).

[9] APW: SP Góra Śląska 97 s. 196 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc listopad 1946 r. z terenu powiatu Góra Obwodu Nr IV” z 4 grudnia 1946 r.; s. 195-199).

[10] APW: SP 264 Góra Śląska s. 132-135.

[11] APW: SP Góra Śląska 251 s. 171 („Sprawozdanie z działalności Referatu Przemysłu i Handlu Starostwa Powiatowego w Górze Śląskiej za miesiąc wrzesień 1947 r.”, s. 170-171); SP Góra Śląska 251 s. 205 („Sprawozdanie z działalności Referatu Przemysłu i Handlu Starostwa Powiatowego w Górze Śląskiej za miesiąc wrzesień 1947 r.”, s. 204-205).

[12] APW: SP Góra Śląska s. 53.

[13] „Kronika m. Góry Śląskiej i ziemi górowskiej” (patrz „Kwartalnik Górowski” 2005 nr 11 s. XIV).

[14] Np. w protokole zebrania organizacyjnego z 8 września 1945 r. (kserokopia w posiadaniu Autora).

[15] Wg „Kroniki m. Góry Śląskiej i ziemi górowskiej” (patrz „Kwartalnik Górowski” 2005 nr 11 s. XIV) spółdzielnia rolniczo-handlowa „Rolnik” powstała 24 sierpnia 1945 r. 8 września 1945 r. podaję na podstawie kserokopii protokołu zebrania, którego celem było zorganizowanie spółdzielni. Być może data 24 sierpnia oznacza początek prac, których finał nastąpił 8 września w postaci formalnego założenia spółdzielni.

[16] APW: SP Góra Śląska 56 s. 7 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc wrzesień 1945 r.” z 1 października 1945 r.).

[17] APW: SP Góra Śląska 56 s. 51 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc styczeń 1946 r.”).

[18] Kronika „Społem” w Górze (nlb).

[19] Kronika „Społem” w Górze (nlb). Ujednoliciłem brzmienie nazwisk zgodnie z APW: SP Góra Śląska 262 s. 5.

[20] APW: SP Góra Śląska 262 s. 5.

[21] APW: SP Góra Śląska 262 s. 32.

[22] „Kronika m. Góry Śląskiej i ziemi górowskiej” (patrz „Kwartalnik Górowski” 2005 nr 11 s. XIV).

[23] APW: SP Góra Śląska 56 s. 51 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc styczeń 1946 r.”).

[24] APW: SP Góra Śląska 56 s. 89 („Sprawozdanie sytuacyjne za miesiąc marzec 1946 r.”, s. 87-92).

[25] „Kronika m. Góry Śląskiej i ziemi górowskiej” (patrz „Kwartalnik Górowski” 2005 nr 11 s. XIV).

[26] Postanowienie o rejestracji z 21 listopada 1946 r. (udostępnione przez Józefa Drzazgę).

[27] Postanowienie o rejestracji z 21 listopada 1946 r. (udostępnione przez Józefa Drzazgę).

[28] APW: SP Góra Śląska 262 s. 4.

[29] Roszkowski W.: Najnowsza historia Polski 1945-1980, Warszawa 2003 s. 166-167.

[30] „Charakterystyka powiatu Góra Śląska: materiały statystyczne i opisowe”, Góra Śląska 1956 s. 63; „Kronika m. Góry Śląskiej i ziemi górowskiej” (część nieopublikowana w „Kwartalniku Górowskim”).

[31] Kronika „Społem” (nlb); APW: UWW VI/48 s. 142 („Ogólne sprawozdanie Starosty Powiatowego w Górze za IV. Kwartał 1948 r.”, s. 137-144).

[32] Zaświadczenie z 12 maja 1948 r. o przejściu Józefa Drzazgi z Spółdzielni Rolniczo-Handlowej do  GS „SCh” w Górze (kserokopia udostępniona przez J. Drzazgę).

[33] Kronika „Społem” (nlb).

[34] APW: ZNP Wrocław 131 s. 18 („Działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego w powiecie górowskim w latach 1945-1965”, s. 16-30).

[35] APW: ZNP Wrocław 131 s. 19 („Działalność Związku Nauczycielstwa Polskiego w powiecie górowskim w latach 1945-1965”, s. 16-30).